25 Lat współpracy polsko - czeskiej w Euroregionie Pradziad

Euroregion Pradziad od przeszło 25 lat zaangażowany jest w rozwój współpracy polsko-czeskiej na wielu płaszczyznach: społecznej, kulturalnej, gospodarczej, infrastrukturalnej, oświatowej, sportowej i socjalnej.

Idea nawiązania bliższej sąsiedzkiej współpracy krystalizowała się już od 1991 roku, kiedy to odbyła się w Jeseniku konferencja czeskich gmin z sąsiadującymi gminami województwa opolskiego i wałbrzyskiego. Później odbywały się kolejne konferencje, a jesienią 1992 roku powołano Polsko-Czeską Komisję Samorządową ds. Współpracy Transgranicznej w regionie jesenicko-nyskim, która aktywnie funkcjonowała do maja 1996 roku. Także władze regionalne szczebla rządowego zacieśniały kontakty, podpisując 26 czerwca 1996 roku porozumienie o współpracy transgranicznej. Zostało ono podpisane przez Wojewodę Opolskiego z přednostami (starostami) powiatów: Bruntal, Jesenik, Opava i Šumperk. Ważne decyzje zapadły 4 grudnia 1996 roku w Nysie. Wówczas to został przedstawiony projekt (na bazie Strategii Rozwoju Gmin Ziemi Nyskiej) dotyczący utworzenia polsko-czeskiego euroregionu. Powołano w tej sprawie grupę inicjatywną, która 7 stycznia 1997 roku spotkała się w Jeseniku ze stroną czeską uzyskując jej akceptację.

Projekt zakładał utworzenie struktury pod nazwą Euroregion N-S (od osi północ-południe, a zarazem od pierwszych liter nazw miast tworzących tę oś – Nysa i Šumperk). Na posiedzeniu w Bruntalu 11 czerwca 1997 roku przyjęto jednak nazwę Euroregion Pradziad, zgłoszoną przez Jana Roszkowskiego, ówczesnego Burmistrza Prudnika. Pochodzi ona od najwyższego w okolicy szczytu górskiego. Kolejne 2 spotkania zostały zorganizowane w Prudniku i ostatecznie ponadgraniczne porozumienie samorządów lokalnych zostało powołane do życia 2 lipca 1997 roku w Jeseniku na mocy Umowy Ramowej podpisanej przez przedstawicieli polskich samorządów: Jana Roszkowskiego, Jacka Suskiego, Edwarda Cybulkę, Zdzisława Martynę, Henryka Małka i czeskich samorządów: Ivo Vykopala, Petra Košackýego, Pavla Kolářa, Jiříego Franca, Zdenka Jarmara. Początkowo w Euroregionie, ze strony polskiej, znalazły się gminy: Biała, Głogówek, Głuchołazy, Korfantów, Krapkowice, Lubrza, Nysa, Prudnik, Strzeleczki. Ze strony czeskiej w skład Euroregionu weszły stowarzyszenia zrzeszające łącznie 60 gmin z powiatów Bruntal i Jesenik. 

Euroregion Pradziad został utworzony, aby realizować ideały europejskiego zbliżenia ponad granicami oraz zacieśniania kontaktów między polskimi i czeskimi partnerami. O podjęciu współpracy zdecydowało dążenie społeczności lokalnych do nawiązywania kontaktów, wymiany dorobku kulturalnego, niwelowania różnic gospodarczych oraz przełamywania wzajemnych barier i uprzedzeń. Ze względu na brak uwarunkowań formalno-ustawodawczych, w latach zawiązania euroregionu nie było możliwości nadania osobowości prawnej tej transgranicznej organizacji. Po polskiej stronie działalność na rzecz rozwoju terenów przygranicznych w różnych dziedzinach i obszarach życia rozpoczęło, powstałe w styczniu 2000 roku, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, skupiające obecnie 39 gmin i 5 powiatów z terenu województwa opolskiego. Ze strony czeskiej Euroregion Praděd na dzień dzisiejszy tworzy 67 samorządów, zrzeszonych w stowarzyszeniu celowym Euroregion Praděd oraz członkowie wspierający: Kraj Ołomuniecki, MAS Hrubý Jeseník, MAS Vincenze Priessnitze pro Jesenicko, MAS Šternbersko, MAS Rozvoj Krnovska. Od początków swojej działalności Euroregion zaangażowany jest we wdrażanie projektów o charakterze miękkim, finansowanych ze środków unijnych, poprzez Fundusz Mikroprojektów. Cele, które przyświecały powołaniu do życia Funduszu Mikroprojektów, to zmniejszenie dystansu terenów przygranicznych, które na peryferiach swoich krajów są często zaniedbane w stosunku do reszty państwa, jak i pomoc w integracji lokalnych społeczności poprzez przełamywanie barier historycznych i kulturowych.

W ramach realizowanych dotychczas programów, obie strony narodowe Euroregionu przyznały dofinansowanie przeszło 1400 projektom, na wartość przekraczającą 18 milionów EUR, wielokrotnie osiągając najlepsze na pograniczu wskaźniki wykorzystania przyznanych środków. Pierwszym programem realizowanym w ramach Euroregionu Pradziad był Fundusz Małych Projektów, w ramach Programu PHARE CBC. Rozdysponowano wówczas łącznie ponad 569 tys. EUR, na 97 projektów. Z chwilą przyjęcia Polski i Czech do Unii Europejskiej Euroregion Pradziad przystąpił do wdrażania Programu Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA. W programie tym zrealizowano 64 projekty na kwotę ponad 2 mln PLN. Znaczenie mikroprojektów i ich wkład w integrację społeczności lokalnych zostały zauważone i docenione przez Komisję Europejską i w okresie programowania 2007-2013 zwiększono pulę środków unijnych na współpracę terytorialną dla euroregionów. Euroregion Pradziad administrował na swoim terenie Funduszem Mikroprojektów Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej, współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Fundusz miał do dyspozycji na rzecz beneficjentów z naszego terenu około 9 mln EUR. W obecnie realizowanym okresie programowania INTERREG V-A 2014-2020 RCz-PL na Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Pradziad przeznaczone jest przeszło 9 mln EUR.

Euroregion Pradziad zaangażowany jest także w realizację projektów własnych, obecnie jest to już przeszło 30 mikroprojektów, na realizację których pozyskał przeszło 540 tysięcy EUR. Przedsięwzięcia te skierowane były do bardzo szerokiego grona odbiorców i miały na celu integrację mieszkańców, promocję regionu, rozwój ruchu turystycznego. Z inicjatywy Euroregionu powstały koncepcje sieci tras rowerowych, wydanych zostało wiele map, przewodników oraz albumów. Odbyło się wiele spotkań, imprez kulturalnych oraz cykl szkoleń dla przedsiębiorców. Zorganizowane zostały kongresy Czechoznawstwa w Polsce i kongres Polonznawstwa w Czechach. Opracowany został podręcznik i przeprowadzony został wspólny kurs językowy dla Czechów i Polaków. Euroregion skutecznie wspierał i lobbował transgraniczne przedsięwzięcia infrastrukturalne naszych członków np.: otwarcie przejścia granicznego Trzebina-Bartultovice, budowę obwodnic Prudnika i Lubrzy. Był inicjatorem Wystawy Twórców Ludowych i Rzemiosła Artystycznego Pogranicza Polsko-Czeskiego, Targów Przedsiębiorczości i Rzemiosła Inter-Region. Organizował rajdy piesze i rowerowe, wizyty studyjne i uroczyste gale, wystawy o czeskiej opozycji, a nawet kino pod gwiazdami. W ramach współpracy z Uniwersytetem Palackiego z Ołomuńca przeprowadzono wykłady o regionie dla czeskich studentów, a w polskich szkołach opowiadano o Euroregionie. Ostatnim realizowanym przez Euroregion działaniem była organizacja 8 września 2022r. obchodów Jubileuszu 25-lecia współpracy transgranicznej w Euroregionie Pradziad/Praděd, który był pewnego rodzaju podsumowaniem działalności organizacji oraz uhonorowaniem zasłużonych dla Euroregionu i współpracy transgranicznej osób i instytucji. 

Medalami dla osób szczególnie zasłużonych dla współpracy polsko-czeskiej w Euroregionie Pradziad/Praděd uhonorowani zostali:
Medale brązowe: Martin Buršík , Maciej Molak, Miroslav Novotný, Szymon Ogłaza, Marek Śmiech, Iwona Pakuła-Isalska, Vendula Poláchová, Joachim Wojtala, Małgorzata Paściak, Bogdan Wyczałkowski, Brygida Pytel, Jiří Jura, Miroslav Adámek, Ladislav Václavec, Sabina Nowosielska, Anna Zonová, Vlastimil Adámek, Zdeňka Blišťanová, Danuta Rzeszutko 
Medale srebrne: Jan Krkoška, Milan Rác, Radek Šimek, Jan Woźniak 
Medale złote: Petr Procházka, Jan Roszkowski, Zdeněk Jarmar

Nagroda Euroregionu Pradziad za wyjątkowy wkład w rozwijanie ponadgranicznych relacji partnerskich.
Strona polska: Powiat Prudnicki – 33 projekty; Gmina Prudnik  – 31 projektów*; Gmina Walce – 19 projektów*; Gmina Biała – 18 projektów*; Gmina Gogolin – 12 projektów*; Gmina Olesno – 10 projektów; Komenda Wojewódzka Policji w Opolu – 9 projektów; Gmina Bierawa – 9 projektów*; Gmina Głuchołazy – 9 projektów*; Gmina Ozimek –8 projektów*; Gmina Kędzierzyn-Koźle – 8 projektów*; Gmina Głogówek – 8 projektów*; Województwo Opolskie – 8 projektów*; Gmina Skoroszyce – 7 projektów*; Powiat Nyski – 7 projektów*; Stowarzyszenie Kraina św. Anny – 7 projektów
* suma projektów złożonych łącznie z jednostkami podległymi

Po stronie czeskiej nagrodzone zostały między innymi projekty: Města Albrechtice, Městskégo muzeum Rýmařov oraz ZŠ Česká Ves.