ZUP to była potęga! 

Stanisław Bezrąk, przepracował w Zakładach Urządzeń Przemysłowych w Nysie 33 lata. Budował fabryki kwasu siarkowego w Krasnodarskim Kraju (Rosja) i Uzbekistanie. Zajmował się handlem zagranicznym i promocją nyskiej „fabryki fabryk” podczas największych targów przemysłowych w Polsce. Pochodzący ze Lwowa nysanin (rocznik 1938) wspomina też w rozmowie z nami swoją znajomość z niedawno zmarłym wybitnym aktorem Wiesławem Gołasem. 

- W 1957 roku ukończyłem naukę w Technikum Mechanicznym w Nysie, do którego przeniosłem się specjalnie z Wrocławia. Moja rodzina po wojnie została wysiedlona ze Lwowa do Kamieńca Ząbkowickiego. Do dziś pamiętam opowieści taty, o pięknym, zawsze wiernym mieście (Semper fidelis – hasło Lwowa, nawiązujące do związku z Polską), pełnym baciarów. Tato był kolejarzem, pracował w lwowskiej parowozowni – opowiada nam pan Stanisław, 83–letni mieszkaniec naszego miasta. 

Fabryka fabryk
Po skończeniu nyskiej szkoły pojechał na studia na Politechnikę Śląską, którą ukończył w 1963 r. i trafił z powrotem do szkoły przy ul. Orkana, już jako nauczyciel. Jednocześnie zaczął pracę w Zakładzie Urządzeń Przemysłowych, „fabryce fabryk”, największym zakładzie przemysłowym w Nysie i jednym z najlepszych w Polsce. To tam powstawała aparatura dla polskiego przemysłu petrochemicznego, hutniczego, cukrowniczego, energetycznego, a nawet okrętowego.  

- Zaczynałem jako kierownik działu postępu technicznego, czyli dzisiaj powiedzielibyśmy innowacji. Następnie kierowałem zakładem doświadczalnym, którego zadaniem było testowanie wszystkich nowo powstających urządzeń przed wypuszczeniem ich na rynek. W pewnym momencie dostałem propozycję, aby prezentować ofertę ZUP na Targach Poznańskich. Targi to był jedyny kontakt ze światem. Odbywały się one raz do roku, gdzie mieliśmy możliwość nawiązać eksportowe kontrakty z całym światem. Odbywał się tam też konkurs „Mister eksportu”, czyli wybory najlepszego polskiego eksportera. Braliśmy w nim udział, a konkurs relacjonowała telewizja. Ja zostałem wybrany do reprezentowania naszego zakładu. W 1975 r. wygraliśmy ten konkurs! To było coś niespotykanego, bo konkurowaliśmy ze stoczniami, Zakładami Cegielskiego z Poznania, naprawdę z potężnymi polskimi zakładami, a tu Nysa wygrała! - wspomina pan Stanisław. 

Tysiące ton aparatury
Zaraz po tym sukcesie dostał propozycję wyjazdu do pracy na kontrakt zagraniczny. - Mieliśmy, jako ZUP budować fabrykę kwasu siarkowego w Krasnodarskim Kraju w ZSRR (obecnie w Rosji – red.). Zostałem kierownikiem budowy, która trwała ok. 3 lat. Elementy od podstaw powstawały w Nysie, następnie stąd były transportowane pociągami do miejsca docelowego, gdzie były montowane przez naszych pracowników. W sumie na taką fabrykę składało się 40 tysięcy ton aparatury chemicznej zbudowanej w Nysie – mówi pan Stanisław, który wspomina, że kiedy w 1976 roku przyjechał na miejsce budowy, to było to szczere pole, na którym rosła jeszcze pszenica. 
- Proszę sobie wyobrazić, że myśmy organizowali taką wielką budowę nie mając telefonów, nie tylko komórkowych. Nie mogliśmy zadzwonić do oddalonej o kilka tysięcy kilometrów Nysy, jeśli czegoś brakowało, albo gdy nie dotarła do nas dostawa! Żeby połączyć się z Polską, to musiałem napisać treść rozmowy na kartce, przetłumaczyć to na język rosyjski i oddać na pocztę, gdzie tekst kontrolowała cenzura. Dopiero kiedy wyrazili zgodę, to dostawałem możliwość rozmowy z Nysą. To były strasznie trudne czasy, a mimo tego budowaliśmy zakłady, z których możemy być do dzisiaj dumni – podkreśla Stanisław Bezrąk. 

Kontrakt w Azji 
- Z Polski na montaż fabryki przyjeżdżało kilkaset osób, nie tylko z naszego zakładu, ale też od kooperantów. Budowa zakończyła się sukcesem, a ja miałem zostać dyrektorem budowy fabryki w Maroku. Jednak byłem bezpartyjny i z tego powodu nie dostałem rekomendacji. W tamtych czasach nad wszystkim czuwała partia (PZPR), a jej członkowie mogli więcej niż inni. Ja nigdy do partii nie wstąpiłem. Zamiast do Afryki wysłano mnie do Azji, do Taszkientu, gdzie przeprowadziłem się z całą rodziną na 3 lata. W stolicy Uzbekistanu zetknąłem się z islamem, dzięki czemu mam dużą wiedzę na temat tej religii i kultury – dodaje nasz rozmówca. 
Przypomina, że ZUP Nysa to był zakład, który cieszył się uznaniem w całym kraju i poza jego granicami. Produkował fabryki chemiczne, rafinerie i cukrownie. - Jego siłą była znakomita załoga, wybitni fachowcy, którzy zajmowali się wykonywaniem wielkogabarytowych urządzeń, budową całych fabryk z wielką dokładnością – zaznacza Stanisław Bezrąk. Pan Stanisław dzięki w pracy ZUP zwiedził niemal cały świat, w tym m.in. Indie, Pakistan, Egipt. Jest właścicielem imponującej kolekcji samowarów, pamiątek z podróży. 

Wakacje z Gołasem
Dzięki pracy w ZUP Stanisław Bezrąk miał okazję spędzić wakacje z Wiesławem Gołasem, niedawno zmarłym wybitnym polskim aktorem. W 1976 r. przebywał razem z nim w Soczi, znanym rosyjskim kurortem. - Na budowie, której byłem kierownikiem zatrudniony był Tadeusz Kędzielski z firmy Polimex Cekop z Warszawy. Opowiadał nam, że jest mężem siostry Wiesława Gołasa, w co nie wierzyliśmy – mówi. Dopiero podczas wczasów w Soczi w lipcu 1976 r. okazało się, że to prawda. Wiesław Gołas przyjechał tam ze swoją przyszłą żoną Marią. - Podczas wycieczki w góry Kaukazu siedzieliśmy obok siebie, a ja opowiadałem mu o Nysie i budowanej przez ZUP fabryce. 
Podczas posiłku w Rice w Gruzji podszedł do nas młody mężczyzna i powiedział: – A ja was uznał, wy z „Czetyrie tankisty i sobaka”, na co Wiesław Gołas odparł: Da. Chodzi o polski serial „Czterej pancerni i pies”, w którym wystąpił Gołas. - Aktor był bardzo zadowolony z tego, że rozpoznano go nawet na dalekim Kaukazie. Gruzin powrócił do nas po chwili z najlepszym koniakiem Ararat i była to więcej niż jedna butelka – uśmiecha się pan Stanisław. Podkreśla, że Wiesław Gołas w czasie rozmów nie dawał żadnych oznak, że jest wielkim aktorem, znanym z telewizji, teatru i kabaretu. - W naszej grupie zachowywał się jak nasz dobry znajomy. Ujął nas wszystkich skromnością i przyjaznością, co dzisiaj jest rzadką cechą – mówi. 

Koniec zakładu 
Stanisław Bezrąk pracował w ZUP do 1996 r. - Zakład był już wtedy na skraju bankructwa. Po przemianach, które zaczęły się po 1980 r. zabrakło nam kogoś, kto potrafiłby przystosować ZUP do nadciągających zmian. Niestety zakład żył przeszłością i nie miał pod koniec swojej działalności szczęścia do prezesów. Jeden z nich podczas rozmów z klientami w Moskwie zachowywał się skandalicznie, co doprowadziło do utraty ważnego kontraktu. Później rynek wschodni całkowicie się dla nas załamał, a był głównym odbiorcą naszych produktów – nie kryje inż. Bezrąk.  
Zakład dobiło otwarcie polskiego rynku na producentów z Zachodu po 1990 roku. - Nie było zamówień ze Wschodu, do tego nie byliśmy w stanie konkurować naszymi produktami z Zachodem. Byliśmy głównym producentem cukrowni w Polsce, ale nasze zakładały pozwalały przerabiać 4 tys. ton buraków na dobę, podczas gdy zakłady z zachodu przetwarzały 15 tys. ton! Do tego w pierwszej kolejności sprywatyzowano w Polsce większość cukrowni, potem je likwidując. Tym sposobem wykończono polskie cukrownie i związany z nimi przemysł produkujący sprzęt cukrowniczy – mówi. 
- Mimo to jestem zadowolony ze swojego życia, nie wyobrażam sobie lepszego – mówi nysanin.