100 lat Lasów Państwowych

W 1924 r. powstało przedsiębiorstwo Polskie Lasy Państwowe, któremu prezydent Polski Stanisław Wojciechowski powierzył gospodarowanie polskimi lasami. W przyszłym roku obchodzić będą 100-lecie swojej działalności.

Lasy Państwowe mają szczególny wkład w utrzymanie różnorodności biologicznej i walkę ze zmianami klimatu. Na różnego rodzaju działalność związaną z ochroną przyrody Lasy Państwowe wydają 1,5 mld zł rocznie. To jedyna taka instytucja na świecie, doceniona za ochronę środowiska przez UNESCO.

Lasy są też źródłem surowca m.in. dla przemysłu drzewnego i meblarskiego, a także pełnią ważną rolę w turystyce. Miłośnicy grzybobrania nie wyobrażają sobie życia bez dorocznej wyprawy w leśne ostępy. W Polsce powierzchnia lasów to ponad 9 milionów hektarów, czyli niemal 30 proc. powierzchni kraju. Pod tym względem jesteśmy wśród liderów w Europie.

Jak się zaczęło?

Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. podejmowano pierwsze decyzje ukierunkowane na tworzenie administracji leśnej. W 1920 r. utworzono cztery zarządy okręgowe Lasów Państwowych (w Warszawie, Radomiu, Siedlcach i Lwowie), nadzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

W 1924 r. powstało przedsiębiorstwo Polskie Lasy Państwowe, któremu prezydent Polski Stanisław Wojciechowski powierzył gospodarowanie polskimi lasami. Stało się to za sprawą podpisanych przez prezydenta rozporządzeń:
z 28 czerwca – o statucie Polskich Lasów Państwowych,
z 30 grudnia – o organizacji i administracji Polskich Lasów Państwowych.
Prawny i gospodarczy model polskiego leśnictwa ukształtował się w ciągu kilku następnych lat. W latach 30. XX w. pierwszy dyrektor Lasów Państwowych, Adam Loret, nakreślił wizję funkcjonowania organizacji. Według niej las pełni wiele różnorodnych funkcji, a produkcja drewna jest tylko jedną z nich.

W 1934 r., z inicjatywy Loreta, przeprowadzono modernizację Lasów Państwowych. Zmniejszono liczbę dyrekcji LP do dziewięciu. Liczba nadleśnictw wynosiła 434. Lasy Państwowe zajmowały wówczas powierzchnię ponad 3,3 mln ha.

Wojna

Wybuch II wojny światowej przerwał dynamiczny rozwój Lasów Państwowych. Okupanci natychmiast wprowadzili swoją administrację leśną. Lasy mocno ucierpiały w wyniku działań wojennych. Prowadzona na terenach zajętych przez hitlerowskie Niemcy i Związek Radziecki gospodarka miała charakter rabunkowy. Wielu leśników oddało podczas walk swoje życie. Szacuje się, że łącznie na wszystkich frontach II wojny światowej walczyło ok. 11 tys. leśników. 724 z nich zostało zamordowanych w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Adam Loret został aresztowany 19 września 1939 r. i zaginął.

Przez całą wojnę leśnicy wspierali oddziały partyzanckie, znajdujące schronienie w lasach. Bywało, że ginęły przez to całe leśne rodziny. Wydarzenia tamtego okresu upamiętniają liczne mogiły rozsiane w lasach całego kraju. Leśnicy otaczają je opieką, aby przetrwała pamięć zmagań o wolną Polskę.

Lata PRL

Po wojnie państwo przejmowało na własność lasy, a także tartaki, zakłady przerobu drewna i innych produktów leśnych. Powierzchnia Lasów Państwowych zwiększyła się wtedy do ponad 6 mln ha. Według stanu na 1 stycznia 1948 r. w 16 dyrekcjach Lasów Państwowych było 917 nadleśnictw, w tym trzy parki narodowe.

Dalsze lata przynosiły kolejne modyfikacje systemu zarządzania Lasami Państwowymi. W latach 50. w miejsce 16 dyrekcji powstały dwa szczeble zarządzania: zarządy okręgowe (17) i rejonowe (137). W 1975 r. zlikwidowano siedem OZLP. W następnych latach stopniowo powracano do dawnej liczby OZLP, przy bardzo dużych zmianach ich granic oraz powierzchni.

Lata PRL to czas narzucanych odgórnie norm i wielkości pozyskiwanego surowca, co często kłóciło się z zasadami racjonalnej gospodarki leśnej. A jednak, mimo tych trudności, leśnikom zawsze udawało się na pierwszym miejscu stawiać dobro lasów.

III Rzeczpospolita

Kolejny przełom czekał Lasy Państwowe w latach 90. XX w. w związku ze zmianą ustrojową. Zarządzanie lasami ujęto w ustawie o lasach, najważniejszym dokumencie dla organizacji. Jej uchwalenie w 1991 r. przesunęło akcenty działalności Lasów Państwowych. Podkreślono konieczność trwałego zachowania lasu i ciągłości jego wielofunkcyjnego użytkowania przez obecne i przyszłe pokolenia. Wejście w życie tej ustawy spowodowało przemianowanie Naczelnego Zarządu LP w Dyrekcję Generalną LP, a OZLP w regionalne dyrekcje LP. Określono na nowo kompetencje poszczególnych jednostek organizacyjnych. W 1994 r. nadano Lasom Państwowym nowy statut. Ustawa wprowadziła pojęcie Służby Leśnej.